Τον περασμένο Σεπτέμβριο ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε από τη διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα πως η κυβέρνηση σχεδιάζει να κλείσει όλες λιγνιτικές μονάδες, έως το 2028. Βέβαια, οι δηλώσεις αυτές δεν συνοδεύτηκαν από ένα ολοκληρωμένο σχέδιο που να εξηγεί με ποιον τρόπο θα συντελεστεί η μετάβαση. Την ίδια ώρα συνεχίζουν να βρίσκονται στο ταμείο του «Πράσινου Ταμείου», περισσότερα από 30 εκατ. ευρώ, τα οποία θα μπορούσαν να δοθούν για την εκπόνηση μελετών για τις περιοχές που θα επηρεαστούν από την ενεργειακή μετάβαση.

Τώρα κυκλοφορούν νέα σενάρια που θέλουν οι λιγνιτικές μονάδες να κλείνουν ακόμα νωρίτερα και συγκεκριμένα το 2023, εγείροντας ερωτήματα όπως εάν διακυβεύεται η ενεργειακή ασφάλεια της χώρας.  Το σημαντικότερο όμως ζήτημα είναι το κόστος της μετάβασης για τις λιγνιτικές περιφέρειες της χώρας, καθώς η συμμετοχή του ενεργειακού τομέα στην ακαθάριστη προστιθέμενη αξία των περιφερειών αυτών είναι μεγάλη. Ανοίγει όμως και μια συζήτηση που αφορά το μέλλον των εργαζομένων που απασχολούνται σε αυτές τις μονάδες. Από την πλευρά του υπουργείου Ενέργειας δεν υπάρχει σαφές σχέδιο, ενώ δεν έχει ολοκληρωθεί το εθνικό σχέδιο για την ενέργεια και το κλίμα το οποίο θα αποτυπώνει τους στόχους για την επόμενη δεκαετία. Ενδεικτικό παράδειγμα της έλλειψης σχεδίου από τη ΝΔ είναι το γεγονός ότι ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γεράσιμος Θωμάς τόνισε την περασμένη Παρασκευή ότι η πορεία της απολιγνιτοποίησης συνδέεται με την έλευση πόρων που ενδεχομένως θα αντληθούν από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης, το οποίο όμως θα συσταθεί το 2021! Είναι γεγονός πως η αύξηση της τιμής των δικαιωμάτων των ρύπων, σε συνδυασμό με την ευρωπαϊκή κατεύθυνσης της απολιγνιτοποίησης έχουν δημιουργήσει ένα ασφυκτικό πλαίσιο σε σχέση με το μέλλον των λιγνιτικών μονάδων. Όμως η ενεργειακή μετάβαση δεν μπορεί να καταλήξει να είναι μια βίαιη αποδιάρθρωση της οικονομίας, με ταυτόχρονη διάλυση του κοινωνικού ιστού των περιοχών που θα επηρεάσει.

Από την άλλη πλευρά, μια σειρά οικονομικοί λόγοι όπως η διόγκωση των ανείσπρακτων οφειλών και οι καθυστερημένες διαρθρωτικές αλλαγές οδήγησαν την ΔΕΗ σε άσχημη οικονομική θέση. Βέβαια αυτοί οι λόγοι χρησιμοποιήθηκαν ως πρόσχημα τα χρόνια της οικονομικής κρίσης από τις κυβερνήσεις της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ για την αύξηση της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος. Σε αντίθεση με την τελευταία τετραετία που δεν είχαμε αύξηση αλλά μείωση του. Μάλιστα, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ προχώρησε και σε ένα πλέγμα μέτρων προστασίας των ευάλωτων νοικοκυριών. Τους τελευταίους μήνες όμως είχαμε την επιστροφή σε συνταγές του παρελθόντος. Ειδικότερα, τον περασμένο Ιούλιο το επιχείρημα στο στόμα του υπουργού Ενέργειας Κωστή Χατζηδάκη για να δικαιολογήσει την αύξηση των τιμολογίων του ηλεκτρικού ρεύματος ήταν ότι η εταιρεία έχει ανάγκη άμεσης χρηματοδότησης. Αγνοώντας, βέβαια, το γεγονός πως η εταιρία θα μπορούσε να αντλήσει άμεσα πόρους από την είσπραξη παλαιότερων οφειλών προς τη ΔΕΗ από τη χρέωση των ΥΚΩ. Επιπλέον, δημιουργούνται οι όροι για τη μετάβαση σε ένα μονοπωλιακό μοντέλο στο χώρο της ενέργειας στη μετά λιγνίτη εποχή, όπου πρωταγωνιστές θα είναι οι ιδιωτικές εταιρείες. Είναι αξιοσημείωτο ότι με πρόσφατη ρύθμιση μεγάλα έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα εξαιρούνται των διαγωνισμών που διεξάγει η ρυθμιστική αρχή ενέργειας και θα απολαμβάνουν προνομιακής μεταχείρισης.  Παράλληλα, άνοιξε ο δρόμος για την ιδιωτικοποίηση των δικτύων ηλεκτρικού ρεύματος.

Τέλος, θα πρέπει να επισημανθεί ότι την ίδια ώρα που προκρίνεται ένα μοντέλο ιδιωτικών μονοπωλίων η κυβέρνηση βάζει στον πάγο ένα ελπιδοφόρο θεσμό στον τομέα της παραγωγής ενέργειας. Το θεσμό των ενεργειακών κοινοτήτων που δίνει τη δυνατότητα σε δήμους και ομάδες πολιτών να παράγουν τη δική τους ενέργεια. Τα παραπάνω δεδομένα συνηγορούν πως βρισκόμαστε σε σημαντικές αλλαγές στο χώρο της ενέργειας.