Εφόσον ξέρουμε ποια Τουρκία έχουμε δίπλα μας, απαιτείται μία πιθανή διαπραγμάτευση με προσδιορισμένο πλαίσιο, αλλά θα προσέκρουε σε εθνικά στερεότυπα και φόβους, μετά την συμφωνία με την Αίγυπτο η στιγμή είναι κατάλληλη για επέκταση χωρικών υδάτων σε Ιόνιο και νότια της Κρήτης και ταυτόχρονη πρόταση Περιφερειακής Διάσκεψης όλων των κρατών της περιοχής με συμφωνία ότι αν δεν βρεθεί κοινός τόπος θα είναι αποδεκτή η ετυμηγορία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, είπε ο Εκτελεστικός Διευθυντής Ερευνητικών Προγραμμάτων του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων Κωνσταντίνος Φίλης μιλώντας Στο Κόκκινο και τον Χρυσόστομο Λουκά.

Πρέπει να προχωρήσουμε με όχι φοβικό τρόπο, με αποφασιστικότητα και αυτοπεποίθηση στα ελληνοτουρκικά, είπε ο κ. Φίλης, χωρίς ευσεβείς πόθους ή αυταπάτες. Μπορεί η Τουρκία να μην διάγει τις καλύτερές της ημέρες, αλλά δεν... καταρρέει από στιγμή σε στιγμή η οικονομία της. Τα πολλά μέτωπα που έχει ανοιχτά δεν μπορεί να τα κλείσει μόνο με δική της επιλογή, δεν εξαρτάται από την ίδια τι θα γίνει στην Συρία, στη Λιβύη, στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, στην ανατολική Μεσόγειο. Αλλά αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως ηγεμονική δύναμη στην περιοχή και κινείται ανάλογα.

Η έκτακτη Σύνοδος υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ δεν απέδωσε -όπως ήταν λίγο-πολύ αναμενόμενο- καρπούς για την Ελλάδα, δεν υπάρχουν ακόμη συσχετισμοί δυνάμεων υπέρ κυρώσεων προς την Τουρκία. Όποιος περιμένει οι Ευρωπαίοι να βάλουν το μαχαίρι στο λαιμό της Τουρκίας κάνει λάθος, η Τουρκία παραμένει ένας σημαντικός εμπορικός εταιρός για χώρες της ΕΕ, προεξεχούσης της Γερμανίας, μία χώρα σημαντική για τα προσφυγομεταναστευτικά ρεύματα, χώρα που θεωρείται ότι δεν πρέπει να αποξενωθεί έτι περαιτέρω από την ΕΕ.

Η Ελλάδα έχει στα υπέρ της ότι η Τουρκία «έχει μπει στο ρουθούνι» πολλών κρατών περιφερειακών και εκτός περιοχής. Τα τελευταία χρόνια διαμορφώσαμε σταδιακά, συστηματικά και μεθοδικά συνεργασίες και συμπράξεις που μπορούν να βοηθήσουν στην θωράκιση έναντι της Τουρκίας. Ωστόσο:

• Τα ζητήματα άμυνας δεν εκχωρούνται σε τρίτη δύναμη, είναι αμιγώς εθνικά. Δεν χρειάζεται να μπούμε σε διαδικασία «αν συνέβαινε κάτι με την Τουρκία, ποιοι θα συνέδραμαν και ποιοι όχι». Είμαστε όμως μακριά από ένα τέτοιο σενάριο.
• Στο τέλος της ημέρας θα πρέπει να βρεθεί με αυτή την -εξόχως προβληματική και αναθεωρητική- Τουρκία, χώρα με την οποία δεν είναι εύκολη η συνεννόηση, η Ελλάδα θα πρέπει να προσπαθήσει να εξαντλήσει τα περιθώρια για να βρεθεί ένας κοινός παρονομαστής.

Εφόσον ξέρουμε ποια Τουρκία είναι δίπλα μας, το έργο μας είναι πιο εύκολο, γιατί θα εξαντλήσουμε τα περιθώρια και «για να χορέψεις το ταγκό χρειάζονται δύο», αν η Τουρκία δεν το επιθυμεί, αυτό δεν θα συνεχιστεί. Η Ελλάδα δεν μπορεί να φέρει το βάρος της ευθύνης της απουσίας διαλόγου. Προβάλλεται ως πυλώνας σταθερότητας που λύνει προβλήματα και διευθετεί διαφορές στην περιοχή (π.χ. με την Συμφωνία των Πρεσπών, τις συμφωνίες με Ιταλία και Αίγυπτο). Αλλά με την Τουρκία προκύπτουν εθνικά στερεότυπα, εθνικοί φόβοι, κτλ.

Βασική προϋπόθεση είναι το προσδιορισμένο πλαίσιο, υπογράμμισε ο κ. Φίλης. Σε μία διαπραγμάτευση με αυτή την Τουρκία άνευ όρων, στη λογική της συναλλακτικής διπλωματίας και όχι αρχών και αξιών που διέπουν όλες τις διαπραγματεύσεις μεταξύ «κανονικών κρατών», προφανώς τα πράγματα δεν θα κυλούσαν ευνοϊκά για εμάς.

Για την επέκταση του διαλόγου σε άλλα θέματα, ο κ. Φίλης ξεκαθάρισε ότι καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να πάει σε μία συζήτηση π.χ. για αποστρατικοποίηση νησιών ή ελληνικότητα νησιών, γιατί την ίδια στιγμή θα έχει απωλέσει την νομιμοποίησή της. Ωστόσο, για άλλα θέματα, όπως η αιγιαλίτιδα ζώνη στο Αιγαίο, δηλαδή για χωρικά ύδατα, που εξαρτώνται άμεσα με υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ,  υπάρχει η συζήτηση στις διερευνητικές επαφές που έχουν προηγηθεί τα προηγούμενα χρόνια (έχουν γίνει 60 γύροι).

Τα χωρικά ύδατα, εξήγησε ο κ. Φίλης, συνιστούν κυριαρχία, είναι μονομερής πράξη η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης μίας χώρας, των χωρικών της υδάτων. Αντιθέτως, υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ συνιστούν κυριαρχικό δικαίωμα και θα πρέπει να είναι αποτέλεσμα συμφωνίας με γειτονικό κράτος ή απόφασης διεθνούς δικαστηρίου. Εκτίμησε παράλληλα ότι μετά την συμφωνία με την Αίγυπτο για την ΑΟΖ είναι μία πολύ καλή στιγμή για να προχωρήσει η Ελλάδα ταυτόχρονα σε δύο ενέργειες:

• Πρόταση για Περιφερειακή Διάσκεψη με όλα τα κράτη της περιοχής όπου υπάρχουν χρόνιες διαφορές, ώστε με βάση το Δίκαιο της Θάλασσας και όχι την ισχύ να δοθεί -αν είναι δυνατόν- λύση και σε άλλη περίπτωση τα εμπλεκόμενα μέρα να συναποφασίσουν ότι αποδέχονται την ετυμηγορία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης.
• Άμεση επέκταση με Προεδρικό Διάταγμα και όχι με νόμο της αιγιαλίτιδας ζώνης (των χωρικών υδάτων) στο Ιόνιο και νοτίως της Κρήτης.